Smutek rzeczy pięknych

Po przejściu całej trasy świetnej, radosnej warszawskiej Parady w Miasteczku Równości znalazłam to stoisko:

Zdjęcie za: queer.pl

To był jedyny moment w trakcie tego kolorowego święta wzajemnej akceptacji, otwartości i zrozumienia, w którym stanęły mi łzy w oczach.

Czego nie była w stanie zrobić ponura kontrdemonstracja puszczająca z głośników monotonnie fałszywe i odrażające kłamstwa na temat osób LGBT jako rzekomo zwyrodnialców, deprawatorów i pedofilów; czego nie dał rady zrobić podkarpacki sejmik uchwalający straszliwe ustawy norymberskie; czego nie potrafił dokonać Episkopat na zmianę wypierający się zbrodni własnych księży i szkalujący ludzi nieheteroseksualnych; czego nie sprawiły wiadra pomyj przepłukiwane codziennie przez polski internet – do zduszonego płaczu doprowadziła mnie grupka pań w średnim wieku, stojąca z tabliczkami „Chodź, mama przytuli”.

Pomyślałam o tych wszystkich ludziach, dla których jest to jedyna szansa na bycie przytulonym przez rodzica, bo ich własne rodziny pochodzenia wolą posłuchać homofobicznych przewodników duchowych niż własnego serca i własnego dziecka. Pomyślałam o tym, że w 2019 roku w środku Europy nadal potrzeba takich surogatek dla ludzi, którzy stracili własne matki i ojców przez bigoterię, hipokryzję i homofobię, dla ludzi, którzy przez swoją tożsamość zostali wyrzuceni z rodzin pochodzenia. Fakt, iż ten piękny, bezinteresowny gest, ta oferta wsparcia, zrozumienia i akceptacji, tego wszystkiego, co jest istotą bliskich więzi rodzinnych – że to jest w ogóle tak strasznie, boleśnie potrzebne ludziom – to najsmutniejszy dowód, jak potworne zniszczenie w głowach i sercach sieje nienawistna propaganda poniżająca i odczłowieczająca osoby LGBT.

Chciałam podziękować wszystkim ludziom ze Stowarzyszenia My Rodzice za to, że są, i za to, co oferowali wczoraj na Paradzie, i co robią przez cały rok, mozolną pracą odwracając krok po kroczku skutki homofobicznych kampanii. Dziękuję, że ratują życie tym wszystkim, którzy utracili własne rodziny przy okazji coming outu. Dziękuję, że przywracają wiarę w ludzi. Dziękuję w imieniu tych wszystkich, którzy wczoraj do was przyszli, by poczuć to, co homofobia, oszczerstwa i nienawiść wymierzone w Innego im odebrały.

Dziękuję, jesteście najpiękniejszym, co widziałam podczas całego wczorajszego święta.

 

Święta polskie na coraz weselej

Odwieczna walka o rząd dusz wchodzi w kolejną rundę. Polska ma jak zwykle zaszczyt robić za scenę tego cyrku.

(Tu jest mały wtręt od autorki, która przeprasza wszystkich etnologów, kulturoznawców, religioznawców i antropologów kulturowych, którzy być może poniosą szkody w trakcie  zgrzytania zębami przy lekturze za ogromne uproszczenia i haniebne skróty dokonane na potrzeby pomieszczenia się w notce i nie zrobienia z niej nudziarstwa pękającego od przypisów. W razie czego proszę o łagodny wymiar kary w komentarzach)

Pierwszy front walki o chtoniczne święta na naszym terenie stoczyliśmy dość dawno, gdy swojskie Dziady zostały wyrugowane przez Wszystkich Świętych, a rytuały związane z kultem przodków, komunikacją ze zmarłymi i magią przechodzenia między światami zostały zsakralizowane, wtłoczone w ramy liturgiczne i zawłaszczone, po zmianie nazw i przypisaniu im nowych symbolicznych znaczeń. (Tu dygresja, że jest to dość stare zagranie kościoła zwanego powszechnym, i że tą praktyką oswajał sobie tereny pełne kultów lokalnych – ot, chrzcząc Izydę z Horusem Marią z Jezusem i wprowadzając do ikonografii kobietę karmiącą dziecko w sztywnej, hieratycznej pozie. Jako że z oryginałem szedł cały pakiet wyobrażeń i akcesoriów, Maria Żydówka wzbogaciła się po drodze o należący pierwotnie do Izydy, Królowej Nieba, płaszcz z gwiazdami, a półksiężyc, na którym niekiedy bywa przedstawiana, jest też częścią tego zapożyczonego wizerunku)

Izyda z Horusem, rzeźba z brązu, zbiory Muzeum Narodowego – można sobie porównać wizerunkami znanymi z kościołów

I tak oto ofiary z żywności składane duchom przodków zostały w naszej kulturze w postaci wieńców i kwiatów, ogniska wskazujące drogę zabłąkanym duszom skurczyły się do zniczy (acz w ostatnich latach znów się rozdymają do imponujących rozmiarów, patrząc po ofercie plastikowych i szklanych monstrów dostępnych w handlu), uczty ku czci przodków zredukowały się do sezonowych, przycmentarnych straganów z jedzeniem rzadko dostępnym w innych porach roku (obwarzanki, pańska skórka) lub prozaicznym bigosem z przyczepy campingowej. Pozostał wymiar społeczny, zgromadzenia się wokół zmarłych i ich wspominania, i duchowy, mniej lub bardziej należący do sfery religijnej. Tak oto święto pogańskie zostało wchłonięte przez rok liturgiczny, przyswojone i zaadaptowane do nowego światopoglądu wraz z całym folklorem i obrzędem, który bez dawnych wierzeń nie ma sensu, ale na tym właśnie folklorze najmocniej się trzyma. Kościół mógł odetchnąć, że spójność została zachowana, schizma pogańska z powodu Dziadów i celebry mu nie grozi, a rok liturgiczny zyskał trochę błyskotek do oprawy. Niestety, nie minęło marne kilkaset lat, a nad Polskę, udręczoną nie dość historią, dramatem i rodakami, nadciągnęła kolejna inwazja kulturowa, tym razem z dalszego zachodu – Halloween.

(Tu kolejna dygresja, że jak nasze Zaduszki są wpierw zlaicyzowanymi, a potem – skatolicyzowanymi pogańskimi obrzędami z dziedziny kultu zmarłych, tak Halloween w obecnym kształcie jest rezultatem przetrawienia przez folklor miejski USA oraz machinę konsumpcyjno-komercyjną obrzędów Samhain, czyli celtyckiego święta zakończenia zbiorów, końca lata i wegetacji, nocy błąkających się po ziemi duchów – a przy okazji jednego z Wielkich Sabatów. Co jest poniekąd lekko zabawne, że oto pogański obrządek zagraża naszej wielkiej polskiej katolickiej świętej tradycji po raz kolejny – raz wyłażąc spod spodu jako pozostałość naszych lokalnych, słowiańskich mitów i wierzeń – których nb mamy mnóstwo we wszystkich świętach kalendarza! – a ponownie jako importowany z zachodu produkt dynionośny)

Wracając jednak do naszego kulturkampfu: w związku z nadciągnięciem do hipermarketów plastikowych zębów Drakuli, poliestrowych płaszczyków maga i strzępiących się sukienek czarownic w komplecie ze szpiczastym kapeluszem z tektury (brodawki na nos do zdobycia we własnym zakresie) nastąpiło poważne wzmożenie sił tradycyjnie odpowiedzialnych za odpowiednie zabawy dziecięce. Katechetki i proboszczowie jak Polska długa i szeroka zaczęli wypuszczać z siebie różne wyrazy dezaprobaty dla zagrożeń duchowych płynących z przebierania się za diabła czy wiedźmę (zauważmy przy tym złośliwie, że sam diabeł nie budzi najmniejszych wątpliwości tego czcigodnego gremium, gdy lata po sąsiadach dwa miesiące później, w orszaku kolędników – więc nie o to tu chodzi bynajmniej, że się grono katolickich wychowawców diabłem jako takim brzydzi). Wyrazy wezbrały i zaowocowały w wielu szkołach imprezą konkurencyjną – Balem Wszystkich Świętych.

Wiedziony tradycją kościół katolicki, matka nasza polska despotyczna, uznał, że skoro udało się raz, to i drugi pójdzie tak samo łatwo – i zażądał, by dzieciaki pragnące przebieranek o treści niestosownie makabrycznej nawróciły się na właściwy gatunek i poprzebierały za katolickie osobistości duchowe. Nie, nie żartuję. Oddajmy zresztą głos poecie katechecie, oto autentyczne ogłoszenie z jednej z warszawskich szkół podstawowych:

„HOLLY WINS – POCHÓD WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

(imię i nazwisko autorki wycięte – naima)

31 października przebieramy się za ŚWIĘTYCH. Chcemy pokazać radosny aspekt świętowania ze Wszystkimi Świętymi w niebie. Dlatego też w przeddzień 1 listopada zapraszamy wszystkich do przebierania się za swoich ulubionych świętych (na przykład swoich patronów).”

Czy uważam to za absurdalne? Oczywiście.

Czy uważam to za niemądre? Ależ.

Czemu uważam, że warto o tym aż całą notkę, dobro wszak mocno limitowane na tym blogu?

Ponieważ jest to pomysł okropny, jeśli pomyśleć o nim serio i to wewnątrz samego paradygmatu religijnego, z którego niby wyszedł. Jeśli komuś źle się kojarzy oswajanie demonologii i mroku i śmierci przez wkładanie świecących wampirzych zębów i wyłudzanie cukierków w sąsiedztwie, to sugerowanie, że przebieranie się za świętych danego kultu po to, by popląsać na szkolnej dyskotece wydaje się dla odmiany profanacją i bluźnierstwem. Jeśli popatrzeć na to z perspektywy empatycznej, że oto wychowawcy martwią się, że na młode dusze horror demonicznych kostiumów może mieć zły, bo traumatyzujący wpływ, to niepojęte jest, by bez chwili wahania sugerowali przebieranki za takich oto popularnych świętych patronów

Tortury polskich męczenników

 

Ścięcie Świętej Doroty (źródło: Wiki commons)

 

Sebastiano del Piombo – Męczeństwo Świętej Agaty (źródło – Wiki commons)

Poniżej wersja dla tych, którym obrazki nie wystarczą i lubią sobie poczytać horrory:

Makabra nr 1

Makabra nr 2

Makabra nr 3

Swoją drogą, ciekawe, jak by zareagowała katechetka, zachęcająca młodzież do uczczenia patronów, na uczennicę wcielającą się w świętą Agnieszkę, przemocą wrzuconą do burdelu? Lub na inną, z poświęceniem odgrywającą świętą Barbarę z odciętymi w trakcie tortur piersiami? O Szymonie Słupniku czy zabitym przez łuczników świętym Sebastianie nie ma co mówić, mają dużo bardziej konwencjonalny, Halloweenowy sztafaż.

Dla ustalenia uwagi, pragnę przypomnieć, że wszystkie te potwory, za które dzieci się pragną raz w roku przebrać, są doskonale identyfikowane jako postaci fikcyjne, literackie czy popkulturowe. Batman czy Dracula, Barbie czy czarownica, są wymyślonymi bohaterami filmów czy komiksów, co do których realnego istnienia dzieci raczej nie mają wątpliwości. (A jeśli mają, to problem nie leży w samym Halloween ani w przebierankach) Tymczasem kościół katolicki stanowczo się upiera, że cały wyniesiony na ołtarze panteon to prawdziwi ludzie, włącznie z męczennikami, więc proponowane przez katechetkę radosne obchodzenie imprezki przez ubranie się w strój zatłuczonego przez przeciwników ideologicznych człowieka znienacka przestaje mieć charakter frywolnej zabawy i radosnego świętowania ze świętymi, a raczej zieje makabrą dużo gorszą niż korowód poprzebieranych Rokitów. Jeśli ktoś nadal nie chwyta, proponuję taki oto eksperyment myślowy – czy taktownym i radosnym przebraniem na bal wszystkich świętych w podstawówce byłby kostium Maksymiliana Kolbe? Ten ikonograficzny oświęcimski pasiak? A strój Popiełuszki, być może razem z bagażnikiem samochodu, w którym wożono jego zwłoki? Da się w tym tańczyć na szkolnej dyskotece do Miłości w Zakopanem?

Ja rozumiem, że kościół się brzydko chwyta i nie lubi, jak mu podbierać daty na imprezy. Nie oczekuję, że nagle nastąpi wycofanie na swoje pozycje i kontrofensywa ideologiczna ograniczy się do pofukiwania z ambon na niestosowne dla polskiego kalendarza świąt wygłupy i sprośności nielicujące z zadumą czy maratonem cmentarnym. Oczekuję jednak, że naczelny głos w polskim domu, zawodowy etyk, moralista i upominacz, specjalista od tego co wolno, co wypada i co jest w ogóle do pomyślenia, kościół katolicki w osobach swoich aktywistów jednak będzie wykazywał się primo minimalną choćby znajomością własnej historii i mitologii, secundo zaś – raz na czas się zastanowił, co wygaduje. Bo jest mi jako ateistce głupio teraz, że mnie zniesmacza i lekką grozą przejmuje to, co katecheci proponują jako radosną zabawę w świętych. Może to kwestia wyczucia i smaku, a mój jest spaczony moralnym relatywizmem i cywilizacją śmierci, ale mniej straszliwe i zionące moralną zgnilizną wydają mi się sześcioletnie szczerbate wampiry niż sześcioletnie Karoliny Kózkówny.

I naprawdę, szanowny Kościele, nie sądzę, że ta sztuka, która raz się udała z przechwyceniem Dziadów w trybie serio, powiedzie się równie udatnie w trybie rozrywkowym z podmianą Halloween na marsz świętych pańskich. Ponieważ:

Hegel powiada gdzieś, że wszystkie historyczne fakty i postacie powtarzają się, rzec można, dwukrotnie. Zapomniał dodać: za pierwszym razem jako tragedia, za drugim jako farsa.

Karl Marks

 

Kiedy byłem małą dziewczynką, czyli o zabieraniu głosu bez pytania

Uwaga, będzie długi cytat, praktycznie podaję cały materiał opisujący interesujące wydarzenie kulturalne w stolicy dużego kraju w środku Europy. Otóż jedna z ważnych scen stołecznego miasta tak oto zaprasza na wstrząsający w wymowie spektakl – „Dziennik Czeczeński”:

Dziennik Poliny Żerebcowej, obecnie uznanej pisarki i dziennikarki, to poruszający zapis wchodzenia w dorosłość z okrutną wojną w tle. Czeczeńska autorka opisuje swoje dzieciństwo i młodość, które przypadły na lata 1994–2004. Najpierw jako dziewięcioletnia dziewczynka, potem jako nastolatka dokumentuje swój proces dojrzewania, prezentuje własną wizję świata i uwiecznia doświadczenia, które ją kształtują – rejestruje całe swoje życie, które toczy się podczas przerażających wojen czeczeńskich. I choć dziennik Poliny to luźne notatki osobiste, jest on niezmiernie sugestywny i liryczny. Nie pozostawia nikogo obojętnym.

Spektakl (..) oddaje głos Polinie, by mogła opowiedzieć nam o tym, co przeżyła, co działo się na przestrzeni 10 lat, podczas dwóch wojen czeczeńskich. Tak oto tworzy się opowieść o tym, jak w najbardziej nieludzkich okolicznościach pozostać człowiekiem.

Tu nie ma dobrych i złych, nie ma ocen. Jest relacja świadka. A świadek mówi nam: wojna to piekło. I nikt nie ma w niej racji, bo najbardziej cierpią przez wojnę ci, którzy jej nie rozpoczynali – niewinni cywile. W relacjach Żerebcowej wybrzmiewają przemilczane i faktyczne zeznania wszystkich ofiar. To głos uczciwy i odważny. Porażający.

Wychodząc od zapisków o konkretnej wojnie, spektakl przemienia się w przypowieść o wszystkich wojnach, podczas których ludzie zabijają się nawzajem, a dzieci dorastają, patrząc na świat pełen bólu i okrucieństwa. Wsłuchajmy się uważnie w głos świadków – dzieci, które musiały zmierzyć się z przemocą i niesprawiedliwością, nauczmy się od nich i weźmy odpowiedzialność za ich los. Wyjdźmy ze strefy komfortu i przestańmy udawać, że nas to nie dotyczy. Nie ma cudzych wojen i cudzych dzieci, wszystko jest wspólne, nasze. Krzywda dziecka pozostanie krzywdą, niezależnie od miejsca i czasu, w których została wyrządzona. Człowieczeństwa nie określają granice państw.

Zobaczmy wojnę widzianą oczami Poliny, od wewnątrz, z bliska. Posłuchajmy dziecka.

Zastanawia was tak samo jak mnie, jak udało się tę dramatyczną zapowiedź zrealizować? Kto przybliża polskiemu widzowi dramat dziewczynki, dramat dojrzewającej w trudnych warunkach nastolatki, dramat zmagającej się rzeczywistością wojny i przemocy młodej kobiety? Kto jej udziela głosu, kto jej cierpienie zapisane na stronach dziennika nam odczyta i przybliży?

Teatr Polski znalazł na szczęście wiarygodny głos dziewczynki i nastolatki, znalazł ten reklamowany głos dziecka. 

To Andrzej Seweryn, aktor płci niewątpliwie męskiej, lat 71 i troszkę. 

Nie chcę mówić, że Andrzej Seweryn jest złym aktorem, wręcz przeciwnie, jest aktorem wybitnym. Jest też dyrektorem teatru, w którym „Dziennik Czeczeński” ma być wystawiony. To zapewne koincydencja, że podjął zatem taką decyzję o obsadzie, i jego osobisty dramat, że w prowadzonym przez siebie teatrze nie znalazł ani jednej młodej aktorki zdolnej udźwignąć tę rolę, więc sam musiał odegrać głos czeczeńskiej dziewczynki. Widzę tu szlachetne nawiązanie do korzeni teatru, gdzie wszystkie role kobiece odgrywali mężczyźni. Ach, złote czasy geniuszy sceny, mistrzów charakteryzacji i słowa, którzy wcielali się w dziewczęta i matrony i jednym gestem pozwalali nam zapomnieć o takich drobiazgach, jak ton głosu czy zarost. Liczy się sztuka! Medea była straszna, gdy grzmiała basem, Otello zawsze był bardziej wiarygodny z twarzą wysmarowaną węglem, a Julia, gdy chrzęściła świeżym zarostem. Sztuka, sztuka nade wszystko.

Jednak w tym przypadku sztuka to nie wszystko. Jeśli Teatr Polski chce mi powiedzieć, że ważniejsza od opartej na faktach narracji ze środka wojny jest możliwość wykreowania nadzwyczajnej roli Andrzeja Seweryna, przypadkiem dyrektora Teatru Polskiego, to nabieram sceptycyzmu. Nie wierzę Andrzejowi Sewerynowi, że kiedykolwiek był małą dziewczynką, zagrożoną tym wszystkim, co grozi dziewczynce i nastolatce w strefie wojny. Wierzę, że jest aktorem zdolnym zagrać różne rzeczy, bo wszak nie był nigdy królem ani szaleńcem, ani łódzkim fabrykantem, a widziałam, jak sobie z tymi rolami chwacko radził. Wszelako ten występ jest reklamowany – i stąd przydługi cytat na wstępie – jako coś w rodzaju dokumentu na scenie, a nie jako sztuka teatralna. Tu nie ma grać mistrzowsko podawany dialog, nie scenariusz pełen dobrze zaplanowanych zwrotów akcji, a siła faktów relacjonowanych przez wystraszone wojną dziecko, które w trakcie tej relacji dorasta. Osobisty dziennik, powtórzę za reklamowym blurbem, a nie wysmakowana produkcja sceniczna. „Wojna oglądana oczami dziecka, Poliny” ma głos siedemdziesięcioletniego faceta, który będzie przed nami w tym reportażu o Czeczenii sprzed lat udawał małą dziewczynkę. 

Coś we mnie się na to bardzo oburza.

Albo mam traktować tę produkcję jak reportaż przeniesiony na scenę, albo jako pokaz aktorskiej wirtuozerii. Teatr Polski informuje mnie, że w spektaklu występuje wyłącznie Seweryn, żadnych innych nazwisk na afiszu nie ma. Są ludzie od światła, dźwięku, makijażu, ale jedynym aktorem dziennika POLINY ŻEBERCOWEJ, dziewczynki z Czeczenii, jest siedemdziesięcioletni facet. Oczywiście, dramat wojenny z pewnością pozwoli Sewerynowi rozwinąć nadzwyczajne umiejętności i olśnić widzów kreacją. Szkoda mi jednak bardzo, że nie robi tego w sztuce, napisanej specjalnie dla kogoś o jego talencie scenicznym. Jeśli używa czystego, nieudramatyzowanego reportażu pisanego przez przerażone dziecko dla własnego popisu, to odczuwam właśnie niesmak, a nie podziw. Wbrew intencjom twórców wcale nie czuję, że oto wielki aktor dał Polinie Żebercowej swój głos. Czuję, że go odebrał. Ten dziennik, czytany głosem kobiety, dziewczyny, mógłby przemawiać w sposób bezpośredni. Wydobycie samych słów, narracji, odczytanie najwierniej i najprościej, mogłoby mieć taką samą moc jaką mają pozbawione ozdobników i efektów specjalnych reportażowe w istocie Medaliony czy opowiadania Borowskiego. Ten sam dziennik odegrany przez wybitnego aktora staje się jego numerem popisowym. Oczywiście, Seweryn na pewno potrafi zrobić to dramatycznie. Ale ja nie chcę usłyszeć panasewerynowej interpretacji wrażeń z wojny czeczeńskiej, kiedy idę na spektakl nazywający się „Dziennik Czeczeński Poliny Żebercowej”. Ja chcę usłyszeć głos tej dziewczynki. Jeśli jakaś aktorka oddałaby swój głos, wcieliła się w to dziecko, miałaby szansę stać się przezroczystym medium, które mimo zmiany języka mogłoby oddać wiarygodnie i szczerze to, co jest istotą wydarzenia: pamiętnik, zapis, reportaż. Niestety to, co Teatr Polski reklamuje tak szumnie jako przybliżenie osobistej narracji w tej sytuacji jest tylko okazją dla pana Seweryna, by nas olśnił talentem. Chętnie popatrzę, ale gdy będzie to uczciwie zachwalane jako jego aktorski benefis. Nie wierzę bowiem, by Seweryn biorąc tekst tak obcy sobie pod względem warunków fizycznych (w końcu cóż jest odleglejsze od jego warunków niż mała dziewczynka?) zamierzał uczynić się przezroczystym lektorem wbrew sensowi i logice. Seweryn uznał, że albo jest tak wybitny, że wstrząsający materiał tylko on może wykorzystać w pełni do rozwinięcia aktorskich skrzydeł, albo uznał, że domyślnym głosem w sprawach poważnych może w Polsce być wyłącznie głos dojrzałego mężczyzny. Jako widz i jako kobieta mam trochę dość takiego podejścia. Chciałabym usłyszeć głos Poliny, a nie aktorską wariację na temat jej pamiętnika.

Innego końca nie będzie

 

(22 lipca 2017, fot. własna)

I wystarczy.

 

Nowa władza potyka się o własne nogi w dramatycznym pośpiechu ubicia niezależności sądów. Ma mimo własnej niezdarności i samobójczego wręcz niechlujstwa spore szanse na sukces, bo któż ją powstrzyma? Kiedy przyszli po Trybunał Konstytucyjny, któż na świecie protestował? W Polsce sporo ludzi wyszło na ulice i wróciło do domów, a życie toczyło się dalej. Rewolucja nie wyszła poza Facebooka, bo w domach była ciepła woda, frank nie stał zbyt wysoko a 500 zł łatało wreszcie budżety naciągnięte do ostatnich granic. Trybunał był daleko w Warszawie i trudno powiedzieć, czym się tak naprawdę zajmował, a w Biedronce podnieśli pensje. Niech się władza między sobą gryzie, co oni dla nas kiedykolwiek zrobili ważnego, ci prawnicy?

Niewielu widziało już wtedy, że zagarnięcie Trybunału to pierwszy krok do skoku na całość. Że partia po prostu usuwa sobie potencjalne przeszkody w Długim Marszu po Wszystko. Teraz prezydent może ze swoim uśmiechem wzorowego przedszkolaka zażartować, że bierze pod uwagę wątpliwości wyrażone przez suwerena okupującego ulice i odeśle do TK ustawy w celu zbadania ich zgodności z ustawą zasadniczą. Trybunał wybuchnie perlistym śmiechem sędzi Przyłębskiej i z przyjemnością potwierdzi wszystko, co tylko będzie potrzeba. Prezydent uśmiechnie się jeszcze szerzej i  zachwycony sobą, że mu się taki przedni dowcip udało zrobić, podpisze zamaszyście wszystkie ustawy jak leci, być może przy którejś narysuje serduszko. Monitor gorliwie opublikuje, głowy polecą, w teczkach przyjdą nowe, krawcy zarobią na poprawkach tog i biretów, ale póki woda w kranie, ciepło w kaloryferach, autobusy jeżdżą a głównym działem czytanym w prasie są horoskopy i plotki o życiu gwiazd i gwiazdeczek, rewolucji nie będzie.

Na ulice i przed sądy dziś wychodzą ludzie, którzy rozumieją, że trójpodział władzy jest bardzo istotnym wynalazkiem demokracji i że został zaprojektowany, by chronić społeczeństwo przed władzą, która chciałaby się nadmiernie skorumpować swoimi możliwościami. Demokracja wbudowuje sobie systemy zabezpieczeń i hamulców, by żadna ze stron, nawet wygrywając huraganowo (37 procent, anyone?) nie była w stanie zmienić się w dyktaturę absolutną. Sędziowie, nieusuwalni i niepodlegający władzy polityków mają być w założeniu niezależną instancją, recenzującą zgodność rzeczy z prawem i z niczym więcej. Tego chcemy, szanowni państwo, tego również ja bardzo chcę. Chcemy tej obojętnej na krzywdę ludzką grupy ludzi-paragrafów, którzy nie mają się wzruszać, przejmować, rozumieć sprawiedliwość dziejową czy rewolucyjną konieczność, dziejowy zakręt czy jakiekolwiek inne okoliczności, lecz orzekać zgodność z prawem i w związku z tym orzekać w ramach przepisów. Nawet jeśli brukowce będą wypisywać pełne oburzenia nagłówki o bezdusznym sądzie, który orzekł wbrew ludowej intuicji, wbrew poczuciu gniewu czy wbrew współczuciu, zasada dura lex sed lex powinna mieć również rozwinięcie durus iudex. Mają być sędziowie związani wyłącznie kodeksami, nie presją przełożonych, szczególną sytuacją czy świadomością, że za orzeczenie nie po myśli władzy mogą wylecieć z roboty na zawsze. Ta kasta musi być uprzywilejowana, po to właśnie, by się nie wahała orzekać wbrew intencji czy życzeniu polityków: czy sołtysa, czy rządu. Sąd, którego polityk wybiera i któremu polityk podpisuje nominację, nie jest sądem niezależnym, jest sądem, który się będzie wahać, czy mu się nie opłaca aby naciągnąć interpretacji przepisów, bo co zrobi, jak wyleci z roboty, zajmie się stolarką okienną?

Dlatego tłumy już teraz zbierają się w obronie tego, co wydaje się dość nieintuicyjne: w obroni przywileju i wyjątkowości sędziów. Ponieważ niezależność Trybunału jest naszą ostatnią linią obrony przed ustanowieniem przez ustawodawcę prawa niesprawiedliwego lub krzywdzącego. Niezależność sądów, tych małych i tych rejonowych czy okręgowych, z Najwyższym na czele, jest ostatnią nadzieją obywatela, który wdał się w spór z władzą. Obywatel musi mieć prawo do sądu, który nie jest personelem wójta ani posła. Do sądu, który stać będzie by zagrać władzy na nosie, jeśli tak stanowi przepis. Inaczej obywatel może równie dobrze do tego sądu nie iść, tylko stulić uszy po sobie i zgodzić się, że policja będzie go bić i razić prądem, władza lokalna zwolni go z pracy w szkole czy ośrodku zdrowia a władza krajowa uchwali przepis o nielegalności protestowania przeciwko parlamentarzystom.

 

Czy wierzę, że uda mi się przekonać kogokolwiek? Wątpię. Ci, którzy tu przychodzą, z grubsza podzielają przekonanie, że wzajemna niezależność ośrodków władzy jest szalenie istotna dla zachowania bezpieczeństwa nas wszystkich. Ci, którzy wierzą, że przecież nic się nie stanie, ten rząd nas lubi i dba o nas, nie liczą się z tym, że raz zepsuty mechanizm zabezpieczeń będzie niezdolny powstrzymać następnych – dyktatorów, idealistów, marzycieli, rewolucjonistów, kandydatów na świętych lub tyranów. Dziś jest cudownie i można poczuć satysfakcję, że ci zarozumiali prawnicy wreszcie czują mores. Niestety, to nie jest dobrze, jeśli sędziowie się boją, ale to zrozumiemy jako społeczeństwo niestety trochę później.

 

Jestem pesymistką, rewolucja nie wybuchnie na skalę ogólnopolską, a partia przeprowadzi wszystko, co chciała. Ostatni wielki polski ruch społeczny obalający struktury władzy nie wziął się ze sponiewieranych ideałów demokracji, wziął się z frustracji podwyżkami. Dopóki nowe podatki nie zrobią wyrw w budżetach niwelujących zysk z wypłaty 500+, dopóki podwyżki się nie skumulują a Unia nie wprowadzi cięć w dofinansowaniu, nie spodziewam się, by protest osiągnął skalę wystarczającą do ogłoszenia nowych wyborów. Niestety, obawiam się jednocześnie, że co najmniej jedno z tych nieszczęść nas dotknie, i wyrwie z obojętności dotychczas pozostających w domu. Na wszelki wypadek podrzucam gotowca, oto, co będziemy wówczas przybijać do drzwi domów i zakładów pracy:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.

2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.

3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji  wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.

4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,

   b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych

   c) znieść represje za przekonania.

5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.

6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:

   a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,

   b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.

7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.

8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.

9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.

10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.

11. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).

12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.

13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.

14. Obniżyć wiek emerytalny

15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.

16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.

17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.

18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.

19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.

 

Tymczasem protestujmy w nadziei, że uda nam się niemożliwe. Jeśli nie dla zmiany, w którą trudno już uwierzyć, to choćby po to, by nie mieć sobie nic do zarzucenia – by mieć poczucie, że zrobiło się wszystko co można.

(22 lipca 2017, Warszawa, barierki wokół Sądu Najwyższego, fot. własna)

Przedrzeźnianie Powstania

Dziś o godzinie W w Warszawie rozpoczął się festyn z racami i przyśpiewkami i obfitością straganów z okolicznościowym badziewiem.

Rocznica wybuchu powstania, które obróciło pół miasta w perzynę i skończyło się rzezią ludności cywilnej – a w chwili wybuchu było aktem desperacji, brawury i przerostu gniewu nad chłodną kalkulacją szans na sukces – dotąd obchodzona na poważnie, jako okazja do refleksji, bolesnych wspomnień i oddania hołdu tym, którzy porwali się z niemal gołymi rękami na wojsko okupanta. Wycie syren miało oddać grozę i powagę chwili, a wstrzymanie się w milczeniu wszystkich przechodniów czy kierowców było tym minimalnym, symbolicznym gestem uczczenia pamięci tych, którym żadne słowa nie wystarczą ani nie wynagrodzą. Skromność i surowość tego rytuału oddawały dość dobrze uczucia tych wszystkich, którzy rzeź Warszawy pamiętali sami lub ze wspomnień swoich najbliższych. Sami powstańcy zaś wyżej od wszystkich odznaczeń państwowych nadawanych im z mniejszą czy większą szczodrością cenili sobie własne opaski na ramię, przechowywane od ..dziestu lat jak relikwie. Dobry zwyczaj się utarł, że nikt tego symbolu nie śmiał podchwytywać, kopiować ani odtwarzać – wydawało się dla wszystkich oczywiste, że powstańcze opaski są odznaczeniem niejako same w sobie i noszenie ich przez kogokolwiek poza bohaterami samego Powstania byłoby czymś w rodzaju świętokradztwa.

W rzeczy samej, wydawało się.

W tym roku nastąpiła niebywała zmiana tonu. Opaski przywdziało paru tęgawych panów, szczycących się niepokornymi poglądami (wyrażanymi w doskonale sprzedających się tygodnikach, prezentowanymi w publicznej telewizji w prime-time, nagradzanymi tłustymi państwowymi synekurami, stanowiskami i nagrodami), przywdziało je nie na mundury, bo ich związki z mundurem skończyły się zapewne na oglądaniu (z należną dialektyczną pogardą) Czterech Pancernych; więc przywdziali te opaski na sportowe koszulki, tiszerty zgoła, i zgodnie z zasadą „konia kują, żaba łapę podstawia” wyprężyli klaty do obiektywu w pozie co to nie my, powstańcy, psiakrew, krew z krwi, bunt przeciw pluszowej opresji, duma i godność, godni następcy tych Kolumbów (nie przypuszczam, by choć połowa z nich z Kolumbami miała styczność), podziwiaj, narodzie, swoich synów.

Synami bym ich nazwała, acz nie od razu całego narodu.

Jeszcze sobie tekturową Virtuti Militari wytnijcie i przylepcie na plaster do kieszonek na komórki. Jak szaleć to szaleć, kto wam, generałowie twittera, zabroni? Przecież nie wyczucie proporcji, pokora czy wstyd. Przeszliście całego Counter Strike’a bez cheat code’ów, to prawie jakbyście wyszli kanałem ze Śródmieścia na Wolę, opaska wam się należy jak hamburger po siłowni, jak piwo po internetowym flejmie.

 

Niestety, to była tylko groteskowa i obelżywa część cepeliady w tym roku; niestety, mieliśmy też część przerażającą.

Otóż pod obchody podpięła się dzielna młodzież narodowa. Tak, ta sama młodzież, która zdaniem polskich sądów piwa zamawia starożytnym salutem rzymskim. Ta sama młodzież, która pręży patriotyczne muskuły wygrażając pięściami mniejszościom i obcokrajowcom, bez żenady pożyczając od hitlerowców narrację o podludziach niewartych życia, o chęci zagazowywania homoseksualistów, uchodźców, innowierców czy ludzi o innym kolorze skóry. Ta właśnie radosna młodzież narodowa odpaliła race i przyśpiewki o godzinie W – jest impreza, jest hałas. Koncepcja, że w zasadzie 1 sierpnia celebrujemy krwawy i tragiczny pogrzeb stolicy i że przystoi cisza i choćby chwila skupienia, nie przedarła się do tych łysych czaszek. Szum flag z celtyckimi krzyżami pewnie był za głośny.

Mieliśmy więc w tym roku festyniarzy, cepeliadę (to przytłaczające, ile straganów z gadżetami z motywem Powstania wyrosło w tym mieście. I jak wiele obiektów dało się tą symboliką uświetnić – kubeczki, smycze na klucz, podkładki. Doprawdy, stylowy pomysł, kto by nie chciał pić kawy z czegoś oznakowanego jak grób), uzurpatorów i młode naziolstwo radośnie a rytmicznie porykujące nad siwymi głowami ostatnich żyjących Powstańców. Było głośno, bluźnierczo i bez sensu. Było mi wstyd. Generalnie obchody upłynęły w moim odczuciu pod znakiem to add insult to injury, i mam wrażenie, że ktoś powinien za to Powstańców przeprosić.

[Zdjęcie: Marcin Wziontek]

Najwyraźniej ostatni niesplugawiony i nieprzerobiony na narodową, cepeliowską kiełbasę z grilla symbol właśnie nam się zatracił, bo zbyt wiele osób i frakcji postanowiło naraz pożyczyć sobie jego blasku by podświetlić własne, niezbyt wybitne sprawki. Ledwie udało się odwołać kuriozalny pomysł, by do – w rzeczy samej wstrząsającego – apelu poległych dorzucić w promocji listę pasażerów samolotu do Katynia. Niestety, Powstańców jest zbyt mało, by utrzymali wszystkie fronty, choć obronili się przed inwazją polityki doraźnohistorycznej, nie udało się ich uchronić przed stadem przedrzeźniaczy i szyderców. Patriotyzm staniał, wystarczy głośno krzyczeć i kupić kawałek materiału. Na bicepsie niektórych to jednak jest tylko szmatka. Na odznaczenia trzeba zasłużyć, żeby coś znaczyły, nie wystarczy ich wyciąć z pudełka proszku do prania „Biała Siła”. Bardzo mi przykro i wstyd, że ostatni żyjący bohaterowie sierpnia 1944 muszą patrzeć na to, co z rocznicą ich zrywu przeciw okupantowi, z rocznicą terroru, rzezi i śmierci tysięcy wyprawia festyniarska banda wypasionych byczków z celtyckim krzyżem na flagach, i poparciem w sejmowych ławach. Wstyd.

 

 

Podróże po mieście i podróże w czasie

 

Istnieją w dużych miastach rzutkie patrole straży miejskiej, zawzięcie zwalczające przenośne stragany z majtkami, twarogiem lub papryką. Z całą bezwzględnością rekwiruje się naręcza pietruszki i rajstop, a stojącym czy przycupniętym za biedastraganem handlarzom wręcza się upomnienia i mandaty. Szczególnie mocno ścigany jest handel uliczny w centrum Warszawy, gdzie burmistrz Wojciech Bartelski głośno mówi, że dzielnica Śródmieście jest dla przedsiębiorców i prestiżu, a nie biednych mieszkańców i stołowników tanich barów mlecznych – ponieważ, zgodnie z jego wiedzą, w Warszawie nie ma biedy.

Istnieją też przepisy zabraniające handlu ulicznego bez zezwoleń:

Kodeks Wykroczeń, Art. 60′ §1 – Kto wykonuje działalność gospodarczą bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji lub zezwolenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny Art 60 3 §1 Kto prowadzi sprzedaż na terenie należącym do gminy lub będącym w jej zarządzie poza miejscem do tego wyznaczonym przez właściwe organy gminy podlega karze grzywny. §2 W razie popełnienia wykroczenia, określonego w §1 można orzec przepadek towarów przeznaczonych do sprzedaży, choćby nie stanowiły własności sprawcy.

 

Szczególnie rygorystycznie prawodawca odnosi się do handlu produktami spożywczymi, ze względów sanitarnych i zdrowotnych nakładając na sprzedawców wymogi odnośnie stanu stoiska i zaplecza oraz posiadania przez wszystkich handlujących jedzeniem aktualnych książeczek zdrowia.

Art 111 §2 Karze grzywny podlega, kto nie zachowuje należytej czystości w produkcji lub obrocie środkami spożywczymi.

Osobne przepisy regulują sferę fiskalną handlu obwoźnego, niektóre zaś nadzwyczaj szczegółowo odnoszą się do wyposażenia stoisk, np w jednolite parasole – natomiast chciałabym przez chwilę skupić się na zagadnieniach higieny i zdrowia w takim oto handlu mięsem drobiowym oraz nabiałem:

Art. 118 §2 Kto wprowadza do obrotu mięso: 1) bez wymaganego oznakowania i świadectwa (…) – podlega karze aresztu lub grzywny.

 

 

Te przepisy, w zasadzie słuszne, są karygodnie obłudne w praktyce. W obecnym natężeniu kryzysu, przy szalejącym bezrobociu i nędzy straszniejszej niż epidemia dżumy, trzymanie się małostkowych przepisów higieny i używanie ich jako narzędzia do pastwienia się nad nędzarzami to nieludzkie okrucieństwo. Zapewne, gotowany groch trzymany w brudnym koszyku, jest niezdrowy. A mieszkanie w dwadzieścioro w jednej izbie jest zdrowe? A głodowanie miesiącami jest zdrowe? Ten, kto sprzedaje gotowany groch na ulicy, ten kto go kupuje, żyje tak niezdrowo, że nie bądźmy śmieszni, narzucając mu nagle drobiazgowe przepisy higieny. Niech mu społeczeństwo da co włożyć do gęby, a potem niech się troszczy o jego zdróweczko. W tych warunkach co obecnie zarówno higiena, jak sprawiedliwość, przypominają dwie dobroczynne paniusie, bezduszne i oschłe, które dają po pierniczku dzieciom nie znającym od miesięcy mleka. W imię zdrowia wymierza się nędzarce grzywny, ale nie myśli się, czy to będzie zdrowe dla jej dzieci, które z tej racji zostaną na parę dni pozbawione jedzenia.

 

I bezcelowość tego wszystkiego. Nędzarka zaraz nazajutrz po wyjściu (…) pójdzie na ulicę sprzedawać swoje obwarzanki, co ma robić? Oto społeczna hodowla przestępców, która automatycznie wynika z takiego stanu rzeczy. (…) Zwłaszcza, że ci wszyscy [oskarżeni o handel uliczny bez zezwolenia i wbrew przepisom sanitarnym – uzupełnienie Naima] których widziałam w sądzie, mają wszelkie dane na recydywistów.

Głód też jest recydywistą.

 

Obrazki ilustrujące dzisiejszą notkę zostały zrobione w kwietniu 2014 w Warszawie. Kodeks wykroczeń cytowałam za wydaniem z 2013.

Pytanie konkursowe dla czytelników – z którego roku pochodzi cytat stanowiący zasadniczy komentarz notki.

Autorstwo tego komentarza jest co prawda do wykrycia za pomocą wujka Google’a – pozwolę sobie jednak chwilowo go nie ujawniać, ponieważ dużo następnych smacznych cytatów czeka na swoją kolej. Mam nadzieję, że dla przynajmniej niektórych będzie to niespodzianka – a dla niektórych odkrycie ważnego i mądrego głosu w dyskusji społecznej.

 

Blog powoli wraca z hibernacji.

Pamięć, piramida i inne rzeczy ulotne

Blog nieco zarósł łopianem i perzem z powodu wakacji, ale wracamy do radosnej walki z rzeczywistością. Dziś będzie nadal nieco urlopowo, dla podtrzymania opalenizny i wspomnień o słoneczku na plaży.

Człowiek pojechała nad Bałtyk, objeść się rybami i sparzyć krajową meduzą, ale może opowiadać, że odpoczywała w tropikach czy w innej egzotyce. Różnica wkrótce będzie żadna, bo w czym w końcu leży główna zaleta wakacji zagranicznych? Słońce podobne, piasek równie dokuczliwie włazi pod kostium, fauna bywa nietypowa i ozdobna, to prawda, ale w pokojach raczej się jej nie ogląda. Pozostaje zwiedzanie lokalnych zabytków i podziwianie obiektów historyczno-kulturalnych, które każda szanująca się turystyczna miejscowość szczególnie troskliwie konserwuje i przedstawia znudzonemu oku przyjezdnych. Zwłaszcza, gdy są one, te zabytki, dużo starsze niż najstarsze polskie dowody cywilizacji, na przykład peruwiańskie piramidy liczące sobie pięć tysiącleci.

Należy się wszelako upewnić, czy nie stoją one na jakimś atrakcyjnym terenie, na którym współcześni faraonowie Montezumowie nie życzyliby sobie na przykład nowoczesnego osiedla.

Jak poinformował Rafael Varon, wiceminister dziedzictwa kulturowego Peru, w ubiegły weekend piramida została zrównana z ziemią przez pracowników dwóch firm budowlanych. Zniszczyli budowlę za pomocą ciężkiego sprzętu. Próbowali zniszczyć trzy kolejne, ale zostali powstrzymani przez świadków. Dziś działka jest strzeżona przez policjantów.

Zanim ktoś z czytelników zawoła (po ocknięciu się ze stuporu), że to jest rzecz zupełnie niebywała na skalę światową i nikt normalny w cywilizowanym kraju (tu ukłon w stronę naszego odruchowego europocentryzmu) nie zniszczyłby żadnego zabytku z powodu lokalizacji, poproszę o powściągnięcie egzaltacji. No bo, prawda, o atrakcyjności miejsca decyduje przecież obecność takich właśnie pamiątek z przeszłości, pomników, budowli, cudów architektury. Godna potępienia pazerność i bezmyślność deweloperów, którzy w imię doraźnego zysku zniszczyli kawał historii własnego kraju, jego atrakcję turystyczną, a przy okazji – pozbawili nas wszystkich  możliwości dowiedzenia się czegoś bliżej o życiu ludzi 3000 lat p.n.e. wręcz domaga się potępienia i manifestu, że to jednostkowy przypadek prymitywnego, krótkowrocznego biznesmena i jego kumpli. Byli chciwi, liczyli na zysk, na wpływy z mieszkań i apartamentów.

 

 Chciałoby się w tym kontekście hołubić złudzenie, że my Europejczycy – my Polacy! – mamy lepszą w tej kwestii świadomość i większe wyczucie w sprawie ochrony zabytków. Owszem, wydawałoby się, że jako kraj który poniósł wyjątkowo dotkliwe straty w kulturze materialnej, którego stolica utraciła prawie w całości swoje zabytki architektoniczne, a zbiory muzealne i biblioteczne spłonęły, poginęły lub zostały rozszabrowane w stopniu do dziś uniemożliwiającym odtworzenie kolekcji – otóż w takiej sytuacji wydawałoby się doprawdy, że nad każdym ocalałym zabytkiem roztaczamy wyjątkowo intensywną opiekę, dbamy o jego dobrostan, o każdą cegłę i belkę. Zwłaszcza z naszym krajowym fetyszem na Stare Lepsze Czasy, które zwykle lokujemy między końcówką dziewiętnastego wieku a międzywojniem.

 

Zapraszam zatem na wycieczkę do miasta nazywanego niegdyś polskim Manchesterem, które rozkwitło, wybujało i rozwinęło się właśnie na przełomie wieku XIX i XX, miasta architektury użytkowej, gdzie kaprys przemysłowców budował neogotyckie hale fabryczne i eklektyczne pałace, gdzie szpitale wyglądają jak zamki z blankami i wąskimi oknami, a zajezdnie tramwajowe…

 

W sprawie zajezdni tramwajowej oddaję mikrofon naszemu reporterowi, który znajdował się na miejscu zbrodni. Pisała też o tym prasa, jak należało się spodziewać, wyłącznie lokalna. Nekrolog wystawił ponownie Gothmucha, bo prasa krajowa na pewno miała coś ważniejszego do analizowania, niż biznesmen rozstawiający policję po kątach podczas zaorywania resztek budynku wpisanego do rejestru zabytków miasta.

Jak widać, bycie zabytkiem nie pozwala przeżyć ofierze, jeśli drapieżnik jest zdeterminowany i pazerny na zyski. Przepisy, tradycja, uroda ani wyjątkowość nie uchronią przed peruwiańskim deweloperem czy łódzkim burzymurkiem, który co prawda nic na zgliszczach nie zbudował, ale przynajmniej nie czuje się spętany obecnością zabytku na swoim terenie. Perspektywa, że ktoś mógłby chcieć zwiedzać, podziwiać, fotografować i uwieczniać te miejsca, pamiętające rozkwit cywilizacji , nie mieści się w biznesplanach operujących wynikiem kwartalnym.

Najbardziej rozpaczliwą próbę zachowania murów przed drapieżnym biznesem łódzkim pamiętam z bannerów wiszących na dawnym Unionteksie – skądinąd vis-a-vis przepięknego (i ocalonego przez miasto!) muzeum na Księżym Młynie. Zamiast liczyć na wpis do rejestru zabytków czy miejsce w historii miasta, ktoś wywalił płachtę z napisem „tu był papież”.

Gdy prawo i przyzwoitość zawodzą, desperaci sięgają po zabobony i amulety.

W przypadku Unionteksu mogliby równie dobrze wystawić w szkieletach okien obrazki świętego Floriana i świętej Agaty.

Nie mam dobrej pointy ani krzepiącego bon motu, który pozwoliłby nam wszystkim utrzymać nadzieję na przeszłość, która ekspresowo ginie pod buldożerami i ogniem. Być może żyjemy w czasach, które nominalnie z hukiem i celebrą czczą to, co minione, organizują wystawy i tygodnie pamięci, ale dbają tylko o współczesne pomniki i przyszłe zyski. W mediach i obserwujemy wielką celebrę przeszłości mitycznej i arkadyjskiej, szkoda, że dla realnych piramid i hal nic z tego nie wynika. Spieszmy się odwiedzać zabytki, tak szybko znikają.

Tu laurka i podziękowania za pomoc, inspirację oraz wyczerpujące konsultacje telefonicze dla Gothmuchy.

Patriotyzm balkonowy

To zdjęcie oddaje idealnie esencję polskiego patriotyzmu. Śmieci upchnięte na balkonie, szary z brudu mop i zatknięta nad tym dumnie flaga. W tle, w roli obowiązkowej nostalgii za Starymi, Dobrymi Czasami, wypłowiałe landszafty i obrazki przedwojennej Warszawy.
Oto dlaczego nie bardzo jestem dobrą klientką wielkich przemówień i orędzi. Premier i prezydent będą powiewać flagami, dzwonić orderami, szczękać zardzewiałym orężem, a ja będę widzieć mopa, śmietnik, brak ścieżek rowerowych, miejsc w przedszkolach i żłobkach, brak świetlic, domów kultury czy basenów, brak bezpłatnych zajęć rehabilitacyjnych dla dzieci niepełnosprawnych, brak terminów u lekarzy. Brak pomysłu wśród władz i brak życzliwości wśród współobywateli. Za to pod dostatkiem triumfów, klęsk, powstań i moralnych zwycięstw.
Nie kupuję tej narracji, że przegrana wojenna usprawiedliwia brudne uszy i balkony. W rok po wojnie – być może. Nie w siedemdziesiąt lat. Nie kupuję przypowieści o moralnej konieczności podejmowania działań szkodliwych i wyniszczających w imię idei. Nie będę rodzić małych powstańców, żeby można było mieć kolejne rocznice do machania flagą, panie Terlikowski. Nie będę rozlewać krwi dla symboli, idei i koncepcji, droga prawico. Mogę posprzątać swój balkon. Gdy będę mieć psa, posprzątam też jego kupę. Ale do tego nie potrzebuję flagi.

Piszę to wszystko z Centrum Krwiodawstwa na Saskiej, gdzie za chwilę oddam krew. Oddam, nie przeleję. Nie będzie jej w podręcznikach historii, nie będzie się nią ekscytować żadna prawica, nikt jej nie uczci tablicą ani mszą. I dobrze. Wystarczy, że będzie z niej pożytek. Pomników mamy już nadwyżkę.